ΑΜΗ

Ορμόνη η οποία παράγεται από τα αναπτυσσόμενα ωοθυλάκια. Μετρώντας τη με μία εξέταση αίματος (ανεξαρτήτως της ημέρας του κυκλου), βλέπουμε την κατάσταση των ωοθηκών μιας γυναίκας που επιθυμεί τεκνοποίηση. Μας βοηθάει να αποφασίσουμε πόσο επειγόντως πρέπει να παρέμβουμε, καθώς επίσης και πώς θα ανταποκριθεί στη θεραπεία. Φυσιολογικά πέφτει με την ηλικία, με τη μείωση να ξεκινά στην τέταρτη δεκαετία.

ΒΛΑΣΤΟΚΥΣΤΕΙΣ

Βλαστοκύστη ονομάζεται το έμβρυο που φθάνει σε ένα προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης, μετά από 5-6 ημέρες καλλιέργειας. Στο στάδιο αυτό, το έμβρυο αποτελείται από 60-100 κύτταρα, τα οποία έχουν αρχίσει να διαφοροποιούνται σε δύο διακριτές ομάδες, την έξω και την έσω κυτταρική μάζα και χαρακτηρίζεται από την παρουσία του βλαστόκοιλου.

ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ

Εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η  γονιμοποίηση εκτός σώματος, «γονιμοποίηση στο εργαστήριο». Τα ωάρια αφαιρούνται από τις ωοθήκες, με μία διαδικασία που καλείται ωοληψία και γονιμοποιούνται από τα σπερματοζωάρια στο εργαστήριο σε ένα ειδικό «πιατάκι» – τρυβλίο. Έτσι, προκύπτουν γονιμοποιημένα ωάρια (ζυγώτες), τα οποία τοποθετούνται σε επωαστικούς κλιβάνους με ειδικές συνθήκες καλλιέργειας. Στη συνέχεια εξελίσσονται σε έμβρυα. Έπειτα από 2-6 ημέρες επιλέγονται τα καλύτερα, δηλαδή αυτά τα οποία έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφυτευτούν, και τα τοποθετούμε στη μήτρα της γυναίκας, με μία διαδικασία που ονομάζεται εμβρυομεταφορά. Όσα έμβρυα περισσέψουν καταψύχονται για μελλοντική χρήση.

ΔΩΡΕΑ ΩΑΡΙΩΝ

Η δωρεά ωαρίων αποτελεί εναλλακτική επιλογή όταν μια γυναίκα:

α) δεν έχει ωοθήκες

β) έχει κάνει θεραπεία για καρκίνο, που έχει καταστρέψει τις ωοθήκες

γ) έχει πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια

δ) δεν έχει αποθέματα ωαρίων στις ωοθήκες, συνήθως λόγω ηλικίας

ε) έχει υψηλό ποσοστό να μεταδώσει γνωστό κληρονομικό νόσημα στο παιδί

ICSI  

Πρόκειται για τη διαδικασία της μικρογονιμοποίησης ή ενδοκυτταροπλασματικής έγχυσης σπερματοζωαρίου που συνίσταται στην εισαγωγή ενός μόνο σπερματοζωαρίου μέσα στο κυτταρόπλασμα ενός ωαρίου. Εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στην ποιότητα του σπέρματος (μειωμένος αριθμός, χαμηλή κινητικότητα ή κακή μορφολογία) ή σε περιπτώσεις όπου υπάρχει προηγούμενη αποτυχία γονιμοποίησης με την κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση.

Κατά τη μικρογονιμοποίηση, ο εμβρυολόγος, με πολύ λεπτούς χειρισμούς, εισάγει ένα σπερματοζωάριο σε κάθε ωάριο, με τη βοήθεια μικροσκοπίου υψηλής ευκρίνειας και συστήματος μικροπιπεττών. Τα ωάρια αφήνονται σε καλλιέργεια και ο έλεγχος της γονιμοποίησης πραγματοποιείται 16-20 ώρες μετά την ενδοκυτταροπλασματική έγχυση του σπερματοζωαρίου.

Η μέθοδος αυτή για πρώτη φορά εφαρμόστηκε το 1992 και το επόμενο έτος γεννήθηκε το πρώτο παιδί στη Μεγάλη Βρετανία. Μέχρι σήμερα έχουν γεννηθεί χιλιάδες παιδιά με αυτή τη διαδικασία. Παγκόσμιες επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι η μικρογονιμοποίηση δεν δημιουργεί κινδύνους για την υγεία των παιδιών που γεννιούνται με αυτήν την τεχνική, αφού το ποσοστό των χρωμοσωμιακών ανωμαλιών είναι το ίδιο με αυτό που εμφανίζεται και μετά από μία φυσιολογική σύλληψη.

ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗ 

Α) ΕΜΒΡΥΩΝ

Είναι μία μέθοδος με την οποία καταψύχουμε τα πλεονάζοντα, καλής ποιότητας όμως έμβρυα, δηλαδή τα έμβρυα που δεν μεταφέρονται στη μήτρα της γυναίκας. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται για το ζευγάρι μία δεύτερη ευκαιρία, δεύτερη εμβρυομεταφορά, σε περίπτωση που αποτύχει η πρώτη ή ακόμα δίνεται η δυνατότητα απόκτησης δεύτερου παιδιού χωρίς να χρειαστεί να γίνει εκ νέου διέγερση των ωοθηκών ή ωοληψία. Επίσης, η κρυοσυντήρηση αποτελεί εναλλακτική μέθοδο, όταν υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών (OHSS). Σε αυτήν την περίπτωση, καταψύχονται όλα τα έμβρυα και όταν η γυναίκα ξεπεράσει τον κίνδυνο αποψύχονται και πραγματοποιείται η εμβρυομεταφορά.

Β) ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ

Η μέθοδος αυτή προτείνεται στις εξής περιπτώσεις:

-Υποχρεωτικής απουσίας του συζύγου την ημέρα της ωοληψίας.

-Προγραμματισμένης χημειοθεραπείας, ακτινοθεραπείας ή ακόμα και αφαίρεσης όρχεως σε περιπτώσεις νεοπλασματικών νόσων, έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος απώλειας της αναπαραγωγικής ικανότητας του άνδρα.

-Σε προοδευτική πτώση των παραμέτρων του σπέρματος.

-Έπειτα από βιοψία όρχεως, εφόσον υπάρχει περίσσεια σπερματοζωαρίων, έτσι ώστε να μη χρειαστεί να υποβληθεί ο ασθενής σε νέα χειρουργική επέμβαση.

-Όταν υπάρχει δυσκολία λήψης του δείγματος για ψυχολογικούς λόγους ή όταν η λήψη γίνεται με ηλεκτροδιέγερση.

Γ) ΩΑΡΙΩΝ

Η μέθοδος αυτή μπορεί να αποτελέσει εναλλακτική μέθοδο σε γυναίκες οι οποίες πρόκειται να υποβληθούν σε χημειοθεραπείες ή ακτινοθεραπείες. Οι θεραπείες αυτές συνδέονται σε σημαντικό βαθμό με μετέπειτα ωοθηκική ανεπάρκεια.

Επιπλέον, γυναίκες οι οποίες δεν σκοπεύουν να τεκνοποιήσουν τα προσεχή χρόνια μπορούν να κρυοσυντηρήσουν τα ωάρια τους για να τα «προστατεύσουν» από το χρόνο. 

Η μέθοδος αυτή δεν είχε μέχρι τώρα πολύ καλά αποτελέσματα γιατί τα κύτταρα αυτά είναι πολύ ευαίσθητα στις θερμοκρασιακές μεταβολές. Ωστόσο, οι επιστημονικές εξελίξεις στον τομέα αυτόν είναι ραγδαίες και τα ποσοστά επιβίωσης και γονιμοποίησης των ωαρίων μετά την απόψυξη συνεχώς βελτιώνονται.

Δ) ΩΟΘΗΚΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ

Η κρυοσυντήρηση ωοθηκικού ιστού είναι μια πολλά υποσχόμενη μέθοδος σε γυναίκες που υποβάλλονται σε θεραπείες για κακοήθη νοσήματα. Κατά τη μέθοδο αυτή, τμήμα των ωοθηκών αφαιρείται και ύστερα από κατάλληλη επεξεργασία κρυοσυντηρείται και φυλάσσεται για μελλοντική χρήση.

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ

Η εξατομίκευση του πρωτοκόλλου διέγερσης των ωοθηκών με βάση τις ανάγκες του κάθε ζευγαριού είναι αναγκαία, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν οι πιθανότητες επιτυχίας. Τα πιο συνηθισμένα πρωτόκολλα είναι τα εξής:

Α) Μακρύ πρωτόκολλο (long)

Η χορήγηση φαρμάκων, των αναλόγων της ορμόνης GnRH, σε ενέσιμη μορφή, ξεκινάει συνήθως την 21η ημέρα μετά την έναρξη της έμμηνου ρύσης (περίοδος), με σκοπό να καταστείλουμε τις ωοθήκες. Το στάδιο αυτό διαρκεί περίπου 10 ημέρες μέχρι να έρθει περίοδος στη γυναίκα. Τότε πραγματοποιείται διακολπικό υπερηχογράφημα καθώς και μια ορμονολογική εξέταση αίματος, για να βεβαιωθούμε ότι πράγματι οι ωοθήκες βρίσκονται σε καταστολή. Εν συνεχεία, γίνεται έναρξη της διέγερσης των ωοθηκών με φάρμακα (υποφυσιακές γοναδοτροπίνες), τα οποία χορηγούνται σε συγκεκριμένη δόση ανάλογα με το κάθε περιστατικό. Και τα φάρμακα αυτά είναι σε ενέσιμη μορφή. Το στάδιο της διέγερσης διαρκεί περίπου 10-12 ημέρες. Κατά τη διάρκεια του διαστήματος αυτού, πραγματοποιούνται 3-4 επισκέψεις στο ιατρείο, όπου γίνεται διακολπικό υπερηχογράφημα καθώς και μέτρηση οιστραδιόλης στο αίμα, με σκοπό να παρακολουθήσουμε το ρυθμό ανάπτυξης των ωοθυλακίων. Ανάλογα με τα αποτελέσματα προσαρμόζεται κάθε φορά και η δόση των φαρμάκων. Όταν τα ωάρια είναι έτοιμα για τη συλλογή τους, γίνεται η τελευταία ένεση (χοριακή γοναδοτροπίνη), με σκοπό την τελική ωρίμανσή τους. Έπειτα από 34-36 ώρες πραγματοποιείται η ωοληψία.

Β) Βραχύ πρωτόκολλο (short)

Ένα άλλο, πιο σύντομο, πρωτόκολλο είναι το βραχύ, το οποίο χρησιμοποιείται επιλεκτικά σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, εφόσον το κρίνει απαραίτητο ο θεράπων ιατρός. Στα βραχέα πρωτόκολλα χρησιμοποιούμε πάλι ενέσιμες μορφές φαρμάκων. Η χορήγησή τους ξεκινάει συνήθως την 2η – 3η ημέρα του κύκλου της γυναίκας και η όλη θεραπεία είναι συντομότερη: διαρκεί περίπου 15 ημέρες, αφού καταστολή και διέγερση πραγματοποιούνται ταυτόχρονα. Η καταστολή γίνεται σχεδόν πάντα με την χρήση ανταγωνιστών, και αρκετά σπανιότερα πλέον με την χρήση αγωνιστών (flare up πρωτόκολλο).

ΠΑΡΕΝΘΕΤΗ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ

Παρένθετη μητέρα είναι η γυναίκα που μένει έγκυος για λογαριασμό ενός ζευγαριού που η γυναίκα, για διάφορους λόγους, δεν μπορεί να κυοφορήσει. Ουσιαστικά πρόκειται για μια κλασική προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης, όπου γίνεται κανονικά η διέγερση των ωοθηκών, η ωοληψία και η γονιμοποίηση των ωαρίων, δημιουργούνται έμβρυα αλλά η εμβρυομεταφορά αντί να γίνει στη γυναίκα που έδωσε το γενετικό της υλικό, δηλαδή τα ωάρια, γίνεται σε μία άλλη γυναίκα, την παρένθετη μητέρα.

Πολύ συχνά υπάρχει σύγχυση ανάμεσα στην παρένθετη μητρότητα και τη δωρεά ωαρίων. Στη δωρεά ωαρίων χρησιμοποιείται το γενετικό υλικό της δότριας, η γονιμοποίηση γίνεται από το σπέρμα του συζύγου και τα έμβρυα τοποθετούνται στη μήτρα της συζύγου, η οποία και θα τα κυοφορήσει. Στην παρένθετη μητρότητα, το γενετικό υλικό, δηλαδή τα ωάρια, ανήκουν στη σύζυγο, και τα έμβρυα που δημιουργούνται εμφυτεύονται σε μία «ξένη» προς το ζευγάρι μήτρα.

Η παρένθετη μητρότητα έχει θέση σε περιπτώσεις αδυναμίας της γυναίκας να φέρει σε πέρας με ασφάλεια μία εγκυμοσύνη, λόγω προβλημάτων υγείας, απουσίας μήτρας, συγγενείς ανωμαλίες της μήτρας που δεν διορθώνονται χειρουργικά και οδηγούν σε αποβολές.

ΦΥΣΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

Φυσικός κύκλος είναι η μέθοδος στην οποία δεν χορηγούμε φάρμακα με σκοπό τη διέγερση των ωοθηκών και τη λήψη πολλών ωαρίων. Αντιθέτως, παρακολουθούμε το ωοθυλάκιο εκείνο, το οποίο η γυναίκα παράγει μόνη της φυσιολογικά κατά τη διάρκεια του κύκλου της. Η παρακολούθηση γίνεται με κολπικό υπερηχογράφημα καθώς και με μέτρηση ορμονών στο αίμα. Όταν το ωοθυλάκιο μεγαλώσει αρκετά, τότε γίνεται μία ένεση γοναδοτροπίνης για την ωρίμανσή του και, 36-38 ώρες μετά, πραγματοποιείται η ωοληψία.

Εφόσον γίνει η συλλογή και η γονιμοποίηση του ωαρίου, το έμβρυο που προκύπτει τοποθετείται στη μήτρα με την κλασική μέθοδο της εμβρυομεταφοράς, 2-3 ημέρες μετά την ωοληψία.